Í liðinni viku gerðist ánægjulegur viðburður fyrir Startup Reykjavik. Fyrirtækið Klappir Grænar Lausnir var skráð á First North markaðinn. Samhengið er það að árið 2015 tók fyrirtækið Datadrive þátt í viðskiptahraðlinum Startup Reykjavik. Rúmu ári síðar keypti fyrirtæki Jóns Ágústs Þorsteinssonar, Klappir Grænar Lausnir (KGS), Datadrive. Kaupverðið var að hluta til greitt í reiðufé og að hluta með bréfum í KGS. Við það varð Startup Reykjavik Invest hluthafi í KGS. Startup Reykjavik Invest ehf. er dótturfyrirtæki Arion banka og fara allar fjárfestingar í þátttökufyrirtækjum Startup Reykjavik í gegnum það félag.
Skráning á markað er draumur fjárfestisins
Fyrir fjárfesti í sprotafyrirtækjum eru nokkrar leiðir til að öðlast útgöngu (e. exit). Á Íslandi er algengasta leiðin að annað fyrirtæki kaupi sprotafyrirtækið í heilu lagi eða kaupi reksturinn. Nýleg dæmi um slíkt eru kaup Qlik á Datamarket, kaup Autodesk á Modio og kaup NetApp á Green Qloud. Önnur leið er að framtaksfjárfestingasjóður (venture capital eða private equity) kaupi fyrirtæki í heilu lagi með það að markmiði að efla reksturinn og selja það svo áfram til leiðandi fyrirtækis í sambærilegum geira. Slíkt fyrirkomulag er mun sjaldgæfara á Íslandi fyrir sprotafyrirtæki, enda hentar það betur fyrir þroskaðri fyrirtæki. Íslensk dæmi eru kaup fjárfestingasjóða SÍA í rekstri Stefnis á hlut í Kynnisferðum, fjárfestingasjóðsins Horns í rekstri Landsbréfa á helmingshlut í Líflandi og Akurs í rekstri Íslandssjóða á stórum hlut í Gray Line. Þriðja leiðin er hins vegar óhefðbundnari en um margt áhugaverðari. Leiðin er að skrá félagið á markað og þá leið fór KGS. Fyrir bæði stofnendur og fjárfesta í fyrirtæki er skráning á markað góð leið til þess að fá verð fyrir sína eign. Markaðurinn sér einfaldlega um að kaup og sala hluta sé á “réttu” verði. Verð er auðvitað eitthvað sem kaupandi er tilbúinn að greiða en ekki bara það sem seljandinn vill selja á. Fjárfestir í sprotafyrirtækinu hefur þannig góðan möguleika á að selja sinn hlut þegar hann kýs. Þeir sem fjárfesta í sprotafyrirtækjum, hvort heldur einstaklingar, fyrirtæki eða sjóðir, þekkja vel að slík fjárfesting tekur að jafnaði nokkur ár að skila sér á meðan fyrirtækið vinnur í að vaxa og styrkja sinn rekstur. Á meðan eru fjármunir fjárfestanna læstir inni í félaginu, þ.e. að fjárfestirinn hefur hvorki fengið verðmyndun á fjármagnið né kost á að losa það með auðveldum hætti. Sú ákvörðun fjárfestanna er eðlilega upplýst. Í því felst eðli engla- og venture capital fjárfesta. Starf fjárfestanna, a.m.k. þeirra stærstu, felst í að móta og aðstoða við uppbyggingu félagsins í gegnum stjórnarsetu.
Skráning á markað styttir þannig leiðina fyrir alla hluthafa í fyrirtæki að verðmyndun og fjármunamyndun. Í tilfelli Datadrive sem þátttakanda í Startup Reykjavik árið 2015, er þetta óvenju stuttur tími í leið að verðmyndun, jafnvel í alþjóðlegu samhengi.
GAN (Global Accelerator Network)
Sjálfur er ég nýkominn af ráðstefnu GAN, sem er alþjóðlegt netverk viðskiptahraðla sem Startup Reykjavik er hluti af. Þar hittust fjárfestar og stjórnendur viðskiptahraðlanna í netverkinu að deila reynslusögum, sameiginlegum vandamálum o.s.frv. Ég deildi þessari sögu að Startup Reykjavik væri að fá sína fyrstu raunverulegu útgöngu með skráningu eins fyrirtækis. Yfir 5.200 sprotafyrirtæki hafa farið í gegnum hraðla sem eru hluti af GAN frá 2012. Það sem kom mér ánægjulega á óvart er að KGS / Datadrive er einungis þriðja fyrirtækið sem er skráð á markað í öllu netverkinu frá upphafi. Nær allir hraðlarnir fjárfesta í fyrirtækjum á fyrstu stigum rekstrar, líkt og Startup Reykjavik gerir. Þessi niðurstaða segir okkur um góða stöðu Startup Reykjavik á alþjóðlegan mælikvarða en líka hversu erfitt það getur verið að fá útgöngu á sprotastigi. Það þekkja allir venture capital sjóðir. Aðgangur að fjármagni er að vísu minni á Íslandi heldur en mörgum stöðum erlendis, en meðalfyrirtækið í hraðli sem hefur farið í gegnum hraðal í GAN er með 7 starfsmenn og hefur safnað um USD 435.000 eða tæpum 50 milljónum króna frá fjárfestum.
First North er raunverulegur kostur
Að skrá fyrirtæki á markað hefur ekki tíðkast á Íslandi fyrir fyrirtæki sem eru á sínum fyrstu skrefum. Flest skráð fyrirtæki eru þroskuð. Hvorki fjárfestar né aðrir eigendur frumkvöðlafyrirtækja hafa ekki litið á skráningu sem raunhæfan kost hingað til. Það er miður, þar sem hefðin á t.d. Norðurlöndunum fyrir skráningu fyrirtækja sem ýmist eru með takmarkaðar tekjur og/eða ekki með jákvætt sjóðstreymi er nokkuð sterk. Ég mun taka saman þau gögn og fjalla um síðar. Helstu kostir þess að skrá fyrirtæki eru:
- Hluthafar fá verðmyndun á eign sína í fyrirtækinu
- Skráning er aðhald á fyrirtækið hvað fjárhags- og rekstrarlegar upplýsingar varðar gagnvart markaðinum
- Hluthafar geta selt hluti í fyrirtækinu að vild þegar þeim hentar
- Fyrirtæki fá athygli frá alþjóðlegum fjárfestum bara við það eitt að vera skráð.
Einhverjir kunna að segja að bæði kostnaður við skráningu og upplýsingaskyldan geti verið byrði á fyrirtæki. Skráning á First North er hins vegar allt annar pakki heldur en t.d. skráning á aðallistann. Bæði er kostnaður mun minni þar sem aðgangur að kauphöll kostar minna og upplýsingaskyldan er ekki jafn stíf og á aðallistanum. Ég vil því hvetja íslensk fyrirtæki og eigendur þeirra að skoða skráningu á First North sem raunverulegan valkost fyrir sín fyrirtæki.
En meira um tölfræði fyrirtækja á First North og minni kauphöllunum á Norðurlöndunum síðar.
